Dat stelt Siem Stehouwer namens Platform Duurzaam Dordrecht. Uit een vergelijking die hij maakte van de bomenlijsten van de afgelopen tien jaar (zie bijlage onderaan) blijkt, dat de kans op een foute of niet-tijdige registratie van meer dan 6.000 individuele bomen groot is. Er staan namelijk nog bomen in de lijst van 2020 die al gekapt zijn.
Met zijn voorstel om enkel de bijzonder waardevolle bomen, parken als geheel en boomstructuren op de nieuwe bomenlijst te plaatsen, kunnen veel meer bomen dan nu het geval is worden beschermd en het administreren kost veel minder tijd en moeite. Volstaan kan worden met een kader om de parken en de boomstructuren in de digitale lijst en een korte beschrijving op de papieren bomenlijst. Zoals het nu is, lijken de bomen op de lijst voor een deel willekeurig gekozen, omdat die keuze mede ingegeven is door wensen van enkele bewoners.
Eerste Dordtse bomenlijst
In 1997 is de eerste Dordtse bomenlijst opgesteld. Op verzoek van o.a. de Bomenstichting zijn daar bovenop in 2010 nog rond de 2.000 bomen op de bomenlijst geplaatst. Behalve individuele bomen is op deze bomenlijsten ook een aantal complexen met bomen opgenomen, zoals een beperkt aantal parken en de gehele binnenstad van Dordrecht.
De gemeente Dordrecht voldeed hiermee aan een maatschappelijke behoefte tot het hebben van zo’n lijst om een bijzonder bomenbestand te houden voor nu en in de toekomst. Voor de kap van iedere boom, ook in complexen, is een vergunning vereist.
Al sinds het begin van deze eeuw buigen gemeenteraadsleden zich iedere vier jaar over de bomenlijsten. Waarom willen raadsleden dit? Omdat dit nu eenmaal de afspraak is? Of willen ze regelmatig weten welke bomen echt waardevol zijn voor de stad? En of willen ze weten of de bomen van de bomenlijst goed beschermd zijn door het systeem van vergunningen waarmee onnodige kap voorkomen moet worden? Er zijn immers altijd wel redenen te vinden om bomen te kappen. Zieke bomen, bomen die gevaarlijk zijn voor het verkeer bij omvallen of takbreuk na een storm, bomen die moeten wijken voor het bouwen van huizen, het aanleggen van rotondes of nieuwe fietspaden, etc.
1.200 bomen eraf, 400 erbij
Bewoners en organisaties maken regelmatig gebruik van het recht te protesteren tegen in hun ogen onnodige kap. Maar of het helpt, is maar de vraag. In de afgelopen 10 jaar zijn afgerond 1.200 individuele bomen uit de bomenlijst verdwenen. Daar tegenover hebben de gemeente en bewoners waardevolle bomen op de bomenlijst laten plaatsen, totaal 400.
Het resultaat na 10 jaar is dat de bomenlijst nu 6.072 individuele bomen omvat tegenover 6.828 bomen in 2010. In 2010 waren rond 1.800 bomen in bezit van particulieren. De rest was eigendom van de gemeente. Hoeveel er in 2020 van particulieren zijn, is niet bekend en kan de gemeenteraad dus niet verteld worden. Ook geeft de gemeente voor de raadsleden in de papieren bomenlijst niet aan welke bomen Ere-Klasse bomen zijn, monumentale bomen of toekomstbomen. Dit zijn voorbeelden van bijzonder waardevolle bomen, waarvan je mag verwachten dat die zeer lange tijd kunnen blijven staan en hoe dan ook bescherming tegen onnodige kap verdienen.
Foute of niet tijdige registratie
Uit een vergelijking van de bomenlijsten van de afgelopen 10 jaar blijkt, dat de kans op een foute of niet-tijdige registratie van meer dan 6.000 individuele bomen groot is. Er staan namelijk nog bomen in de lijst van 2020 die al gekapt zijn. Een voorbeeld hiervan zijn de 14 populieren van het van der Duyn van Maasdamplantsoen die enkele jaren geleden gekapt zijn. Maar de meest opvallende is misschien wel de 100 jaar oude moerascipres aan de Sluisweg, waarover eind 2019 veel te doen was. Hoewel deze cipres in maart 2020 is gekapt, staat deze boom nog steeds in de bomenlijst van 2020 die in maart 2021 door de gemeenteraad is vastgesteld. Hier staat tegenover dat een esdoorn naast de bibliotheek in Crabbehof niet op de bomenlijst staat, terwijl deze boom - die op het oog monumentaal lijkt - niet gekapt mocht worden toen nieuwbouw nodig was om de bibliotheek beter te kunnen huisvesten.
En er zijn ook fouten gemaakt. Het was bijvoorbeeld niet de bedoeling dat de 40 eiken langs de Burgemeester Jaslaan, die deel uitmaken van het complex Dordtwijk, ook nog individueel op de bomenlijst zouden komen.
Willekeurig op de lijst
In het complex ‘de binnenstad’ zijn ruim 200 bomen individueel opgenomen. Slechts enkele tientallen daarvan zijn Ere-Klasse, monumentaal of toekomstbomen. Maar heel veel meer bomen in de binnenstad staan niet op de bomenlijst. Een voorbeeld hiervan is de Fagus sylvatica 'Atropunicea' (zeg maar bruine beuk of koningin van het bos) bij bioscoop The Movies in de Nieuwstraat. Op het oog heeft deze beuk een doorsnede van 90 cm op 1 meter 30 boven het maaiveld en voldoet daarmee aan de voorwaarde om op de bomenlijst te mogen staan.
De witte Paardenkastanje bij het restaurant aan de Blindeliedengasthuissteeg is niet veel dikker dan de boom bij The Movies, maar deze kastanje staat wel op de bomenlijst. Het is zelfs goed voor te stellen dat bewoners dit zelfs monumentale bomen vinden of dat ze vinden dat deze bomen onmisbaar zijn vanwege de schaduw die de bomen bieden en alleen al daarom op de bomenlijst zouden moeten.
Groen is kapitaal van de stad
Er zijn wijken waarvan weinig bomen en wijken - zoals Dubbeldam - waarvan veel bomen op de bomenlijst staan. Zoals het nu is, lijken de bomen op de bomenlijst voor een deel willekeurig gekozen, omdat die keuze mede ingegeven is door wensen van enkele bewoners. Of dat erg is? In het begin van deze eeuw misschien niet. Maar tegenwoordig is bij velen het besef gegroeid dat het van groot belang is om bomen te behouden. Het belang zal ook in de toekomst verder toenemen. Groen is immers belangrijk en onmisbaar in de bebouwde omgeving. Qua gezondheid, tegengaan van hittestress, voorkomen van wateroverlast, biodiversiteit, maar ook sport, ontspanning en ontmoetingen. Groen draagt bij aan de ruimtelijke kwaliteit, de beleving, oriëntatie en aan de waarde van woningen. Daarmee is groen cruciaal voor het welzijn van de bewoners, de leefbaarheid en kwaliteit van de stad. Het is het kapitaal van de stad, voor de bewoners van nu en straks. Bomen spannen daarbij de kroon.
Individuele registratie beperken
In de afgelopen 10 jaar is gebleken, dat het administreren van 6.000 individuele bomen en de mutaties in dat bestand een hele opgave is. Waarom beperken we de individuele registratie niet tot alleen de bijzonder waardevolle bomen zoals de Ere-klasse bomen, de monumentale, de toekomstbomen? Het is ook verstandig, gezien het relatief geringe aantal bomen, de bomen die bijzonder waardevol zijn in de binnenstad individueel op te nemen in de bomenlijst. Dit vergt nog wel een inventarisatie gezien de opmerking hiervoor t.a.v. de beuk bij The Movies.
Alle parken en waardevolle boomstructuren opnemen
Daarnaast zouden alle parken als complexen op de bomenlijst vermeld moeten worden. Nu worden slechts enkele parken op de bomenlijst genoemd. Het Wielwijkpark bijvoorbeeld staat niet op de bomenlijst. Zo konden daar recent ongeveer 200 bomen zonder vergunning gekapt worden om plaats te maken voor woningen. Ook boomstructuren, zoals bomen langs dijken, fietspaden, waterpartijen en op wegen met brede middenbermen, zoals de Hugo de Grootlaan, de Viottakade en de Brouwersdijk die uitkomen op dezelfde rotonde zijn voorbeelden van complexen die op de bomenlijst vermeld kunnen worden. Van de boomstructuren zijn nog veel meer voorbeelden te noemen. Als van de parken en de boomstructuren dan niet iedere boom afzonderlijk op de bomenlijst opgenomen wordt, geeft dat nauwelijks administratieve rompslomp. Volstaan kan worden met een kader om de parken en de boomstructuren in de digitale lijst en een korte beschrijving op de papieren bomenlijst.
Betere bescherming, minder tijd en moeite
Een nieuwe bomenlijst die op basis van deze uitgangspunten is opgesteld, beschermt veel meer bomen dan nu het geval is en het administreren kost veel minder tijd en moeite. Ook de werkzaamheden die nodig zijn voor het verlenen vergunning zullen dan minder omvangrijk zijn. In feite gaat het daarbij dan alleen om kap van de Ere-klasse bomen, de monumentale en toekomstbomen, waar deze bomen ook staan én de bijzonder waardevolle bomen in de binnenstad, en ook de kap van grotere aantallen bomen waardoor de omvang of het beeld van een park of boomstructuur door de kap wordt aangetast.
Overwogen moet worden of bij het voornemen tot kap van andere bomen dan de hiervoor genoemde bomen van de bomenlijst en die ook een doorsnede hebben van tenminste 20 cm, melding gewenst is. De stadsecoloog kan dan samen met de landschapsarchitect al dan niet toestemming geven voor de kap. Een vergunning is in dat geval niet vereist. Of en in hoeverre registratie van deze bomen digitaal nodig is, moet ook overwogen worden.
Het is bovendien gewenst dat kap alleen mogelijk is als er ook een concreet plan is voor nieuwe bomen.
Het is verstandig om bij kap om economische redenen, zoals bij woningbouw in het Wielwijkpark, een vergoeding te laten betalen door degene die het economisch voordeel geniet. De reden? Bij iedere kap gaat waarde verloren, wat compensatie rechtvaardigt. Je moet dan denken aan waarden zoals een goed leefklimaat, de verkoelingscapaciteit, CO2 opnamecapaciteit van bomen, etc.
Elke Dordtenaar uitzicht op een boom
Tot slot, hoe kunnen we in de toekomst het leefklimaat in de (binnen)stad verbeteren? Hoe maak je bewoners gelukkiger? In Kopenhagen hebben ze het antwoord. Daar geldt dat als je uit het raam kijkt, je tenminste één boom moet kunnen zien. Zie je die niet, dan maakt de gemeente er werk van en wordt er in beginsel een boom geplant. Een geweldig idee voor de wereldbomenstad Dordrecht, aldus Siem Stehouwer.
Lees ook de analyse van de bomenlijsten van 2020 en 2016.
